Memorietafel nader onderzocht met geavanceerde apparatuur

NICOLE SPAANS BLOGT  Wordt het geheim van de tafel met een scan ontrafeld? Een unieke kans voor wie gefascineerd is door de moderne onderzoekstechnieken in de kunst. Onze Memorietafel met Elisabeth van Culemborg krijgt op vrijdag 13 april een bodyscan. En dat gebeurt gewoon op zaal. Als bezoeker kunt u meekijken en vragen stellen aan de experts. Mis het niet!

Waar een klein museum groot in kan zijn! Het Elisabeth Weeshuis Museum is er trots op dat het als klein museum een van zijn meest bijzondere schilderijen nader gaat onderzoeken. Het gaat om materiaal-technisch onderzoek. Als aanvulling op kunsthistorisch onderzoek wordt dergelijk onderzoek steeds belangrijker. Het is zelfs cruciaal als de kunsthistoricus op bepaalde vragen geen antwoord vindt.

Het meisje met de parel in het Mauritshuis krijgt een full bodyscan. Zo hoopt het Haagse museum precies te weten te komen met welke materialen Vermeer zijn verf- en vernislagen opbouwde. En nu wordt dus ook de Memorietafel met Elisabeth van Culemborg, Jan van Luxemburg en Anthonis van Lalaing uit het midden van de 16^e eeuw na uitvoerig kunsthistorisch onderzoek en een restauratie in 2017 aan nader, materiaal-technisch onderzoek, onderworpen.

In 2017 rezen er vragen die onbeantwoord bleven. Zo was er geen afdoende verklaring voor de zwarte ruiten in het alliantiewapen van Elisabeth en Anthonis dat rechts van Elisabeth staat. Ze kwamen tijdens de restauratie tevoorschijn vanonder rode verf, aangebracht door een restaurator in 1926 of 1947/49. Zou het een vergissing zijn van de schilder, vermoedelijk een werkplaatsmedewerker van Jan van Scorel? Of heeft het zwart, dat inderdaad eigenlijk rood zou moeten zijn, een speciale betekenis? Of is er sprake van verkleuring van de verf? Vermiljoen (rood) kan onder invloed van het licht donkergrijs of zelfs zwart worden.

Recentelijk werden er door de restaurator Laurent Sozzani twee kleine verfmonsters genomen uit twee verschillende zwarte ruiten. Dat waren een soort biopten om de samenstelling van de verf te onderzoeken. Wordt er kwik aangetoond dan wijst dat op vermiljoen, rood dus. De analyse van de verfmonsters door Luc Megens van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed toonde kwik aan in één monster, in het andere niet. Dat overtuigde ons dus nog niet. Nog meer monsters nemen vonden we niet verantwoord, temeer daar er nu ook onderzoeksmethoden zijn die het schilderij niet aantasten.

Hoewel het onderzoek dat op 13 april in het Elisabeth Weeshuis Museum gaat plaatsvinden minder uitgebreid is dan de full bodyscan die Het meisje met de parel krijgt, hopen we dat het onderzoek met een XRF-scan onze vragen over de memorietafel beantwoordt. En wie weet levert het ons nog onverwachte, nieuwe inzichten op, want het schilderij kan op meerdere plaatsen gescand worden. En u kunt daar als bezoeker – op enige afstand – getuige van zijn! De scan wordt gemaakt door deskundige Luc Megens van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed op vrijdag 13 april tussen 11.00 en 16.00 u. Naast Luc Megens, zijn ook kunsthistoricus Margot Leerink, portretspecialist Rudi Ekkart en restaurator Laurent Sozzani aanwezig voor vragen.