Het is gelukt!

NICOLE SPAANS BLOGT  Het is gelukt! Het schilderij De aanbidding van de herders dat Paulus Moreelse in 1630 schilderde voor Floris II van Pallandt, graaf van Culemborg, is ‘thuis’. In Nederland, in Culemborg, in het weeshuis. Onlangs door het Elisabeth Weeshuis Museum aangekocht en oorspronkelijk bedoeld voor het Haagse huis van de graaf, hangt het nu in de meest prestigieuze museumzaal, de spinzaal. Daar waar de geschiedenis van de stad wordt verteld aan de hand van objecten en portretten, en nu dus ook aan de hand van een bijbelse voorstelling van de 17^de-eeuwse meester, Moreelse.

 

De twee fondsen die het grootste deel bijdroegen aan deze verwerving motiveren hun steun als volgt:

Waarom gesteund door de Vereniging Rembrandt: […] Graaf Floris II stamt uit een familie die eeuwenlang de toon aangaf in Culemborg en was protector van het plaatselijke Elisabeth Weeshuis. Dit 16^de–eeuwse gebouw bestaat nog altijd en is thans in gebruik als museum, het Elisabeth Weeshuis Museum. Dit is bij uitstek de plaats waar dit schilderij tot zijn recht komt. De Aanbidding van de herders wordt er in samenhang getoond met de portretten van graaf Floris II en zijn vrouw Catharina van den Bergh, in 1617 geschilderd door Jan van Ravesteyn. Met deze aankoop kan het Culemborgse museum, dat de geschiedenis van de zorg voor de wezen én de stadsgeschiedenis toont, meer context geven aan het leven en de tijd van graaf Floris II.

De adviescommissie van het Mondriaan Fonds beschouwt De aanbidding van de herders (1630) van Paulus Moreelse als een belangrijk en zeldzaam schilderij in diens oeuvre wegens het religieuze onderwerp. Het is een wezenlijke toevoeging aan de Collectie Nederland vanwege de bijzondere voorstelling. Daarnaast is het interessant dat de opdrachtgever van het schilderij bekend is in de persoon van Graaf Floris II van Pallandt. Hiermee kan het vroege verhaal van het schilderij worden verteld, wat relatief weinig voorkomt bij oude kunst.

Het belang voor de collectie van het museum is evident. Het is onderdeel van de stadsgeschiedenis en het schilderij wordt als het ware ‘herenigd’ met zijn opdrachtgever. […] Verder ziet de commissie in de afbeelding van de vrouw die haar mantel om het kind slaat een allegorische connectie met het weeshuis. Het schilderij zal daardoor extra aantrekkelijk zijn voor museumbezoekers.

In de spinzaal en de aangrenzende protectorenkamer hangen twee portretten van Floris II, waaronder één bijzonder schilderij van de graaf op zijn doodsbed. Ook van zijn vader is een dergelijk schilderij aanwezig. Floris I is vooral bekend van De Opstand of de Achtig-jarige Oorlog, en van de Beeldenstorm (1566), die eraan voorafging. In een vitrine staat een zeldzame spotbeker uit diens bezit, om de katholieke geestelijkheid belachelijk mee te maken, gevonden in de slotgracht van het kasteel van Culemborg dat toen nog – eind 16^e eeuw – fier overeind stond. En dan te bedenken dat Elisabeth van Culemborg, ze voedde haar achterneefje Floris I nota bene zelf op, streng katholiek was. Ook zij is te zien in de spinzaal, afgebeeld op de Memorietafel te midden van haar opeenvolgende echtgenoten.

Aan Elisabeth hebben we het weeshuis te danken. Het weeshuis waarvan de graaf protector was en waar Floris II zich dan ook actief mee bemoeide: met de financiën en het huishouden. Hij behoorde tot de hoogste edelen van ons land, direct onder de Oranjes. Floris II, de diplomaat, ging voor de Republiek op missie. Vredes- en handelsmissies. Was regelmatig in Den Haag omdat hij Gelre vertegenwoordigde in de Staten-Generaal. Hij hield zich buiten het conflict tussen Maurits en Van Oldenbarnevelt. Aan een roep om de Van Oldenbarnevelt asiel te geven in zijn vrijstad gaf hij geen gehoor. Hij verkoos neutraal te blijven. Floris II staat bekend om ‘zijn hoogstaand karakter, zijn vriendelijke aard en zijn gulle gastvrijheid’.

Als u het Elisabeth Weeshuis Museum bezoekt en door de zalen wandelt, ervaart u hoe rijk de historie van Culemborg is. Onze nieuwe aanwinst De aanbidding van de herders van Moreelse, draagt bij aan die ervaring. De aanschaf van deze Hollandse Meester heeft de schatkist van Culemborg nóg voller gemaakt, aldus mijn voorzitter Claire Vaessen.

Rest mij u allen zeer hartelijk te bedanken. Want zonder uw steun, kleine en grote bedragen, zou deze aankoop niet mogelijk zijn geweest.