‘Voors, laters en toens’ … en nu

Nicole Spaans blogt

‘Vaak had ik de indruk dat Lila het verleden gebruikte om Imma het idee te geven dat haar stormachtige heden normaal was. In de Napolitaanse verhalen die ze haar vertelde, was in het begin altijd iets akeligs, iets ontregelends, dat later de vorm van een prachtig gebouw kreeg of van een straat, een monument, om vervolgens vergeten te worden, betekenis te verliezen, te vervallen, hersteld te worden, te vervallen, volgens een van nature onvoorspelbare getijdenbeweging, die geheel uit golven, lichte rimpelingen, enorme zwalpen, platte vlakten bestond. De essentie van Lila’s aanpak was dat je jezelf vragen stelde. Wie waren die martelaren, wat betekenden die leeuwen en wanneer waren er gevechten en schavotten geweest […]? Haar verhalen waren één aaneenschakeling van voors, laters en toens.’ – Uit Elena Ferrante, het verhaal van het verloren kind, De Napolitaanse romans 4, Volwassenheid – Ouderdom (2014-2016)

De vier boeken zijn uit. Daar moet ik even van bijkomen. Wat een meeslepende vertelkunst! Wat Ferrante zegt over het verleden, wilde ik u niet onthouden. Want is dat niet waar het om draait? Het verleden als spiegel voor het heden. Om de voortdurende verandering, stapeling. Om het stellen van vragen?

Wie was Elisabeth van Culemborg? Waarom is de Memorietafel gemaakt, had zij daar zelf de hand in na de dood van eerst Jan en daarna Anthonis? Oud en alleen verlangde zij mogelijk naar een beeltenis, imaginair gedrieën, jong en levend, om te aanschouwen, te herinneren en voor te bidden. De Memorietafel komt in de tweede week van 2019 weer naar huis. We zien er naar uit.

Floris I, gravure door J. Buys, ca. 1750-1780

En wie was haar opvolger, Floris I van Pallandt? Beeldenstormer en Opstandeling. Radeloos en diepbedroefd toen hem in 1577 geruchten bereikten over het overspel van zijn veel jongere vrouw, Philippa Sidonia von Manderscheid, met wie hij een jaar eerder was getrouwd? Zijn zoon was net geboren. Twijfelde hij aan zijn vaderschap? Dertien jaar later gaf hij opdracht voor de vervaardiging van een stamboom, de Genealogie van de heren en graven van Culemborg. Uit de vaste presentatie van het Rijksmuseum is deze schitterend geïllustreerde kroniek nu tijdelijk terug in Culemborg, in het kader van de viering van 700 stadsrechten en de tentoonstelling Oud Papier. Waarom liet de eerste graaf van Culemborg zo’n boek vervaardigen? Natuurlijk om zijn roemrijke voorgeslacht in kaart en beeld te brengen, een combinatie van werkelijkheid en fictie, van echte en illustere voorouders. Natuurlijk ook om te onderstrepen dat hij de rechtmatige bezitter van het graafschap Culemborg was. Maar mogelijk was er nóg een reden. Het lijkt erop dat Floris I de Genealogie niet liet maken voor zijn eigen opvolging, maar voor die van zijn zoon, die toen volwassenheid naderde. Vader en zoon lijken mijns inziens op elkaar. Zag Floris dat ook?

Floris II, schilderij door Jan van Ravesteyn, 1617

Het was een museaal jaar vol van stadsgeschiedenis. De tentoonstelling Mijn stad, mijn schat maakte het museum samen met andere schatbewaarders in de stad, zodat het publiek kon zien wat Culemborgers zoal koesteren en welke verhalen er schuil gaan achter een vondst, aankoop of erfstuk. De stad van nu kwam aan bod in twee foto-exposities, een van leerlingen van de twee Culemborgse scholen voor voortgezet onderwijs en een van de fotoclub Lek en Licht. In de wervelde voorstelling MuseumStuk stonden de voorwerpen en de verhalen van het museum centraal. Met de tentoonstelling Oud Papier sluiten we het jaar af. Culemborgse archiefstukken, 1 uit het Rijks en 25 het Regionaal Archief Rivierenland zijn nog tot en met 31 maart 2019 te zien. Topstukken zijn zonder meer de Genealogie en de stadsrechten uit 1318. De Kinderraad maakte de stadsrechten anno 2018. De kinderen vertrouwden hun wensen aan het papier toe en bezegelden deze. Kortom, een tentoonstelling over ‘voors, laters en toens’ … en nu.

De nieuwe stadsrechten in wording, november 2018

Het museum zal ook in 2019 weer minimaal twee tijdelijke tentoonstellingen programmeren. De fondsenwerving ervoor is in volle gang. Nieuw zijn groepsbezoeken voor blinden en slechtzienden. Voor hen gaan de we de vaste presentatie op een paar punten aanpassen en leiden we een aantal rondleiders op. Het museum is er immers voor iedereen! Daarom continueren we voor de allerkleinsten Op stap met Oma Maaike op de eerste zondag van de maand. 6 januari neemt Sjanne Emans met haar handpop Oma Maaike (groot)ouders en kleuters (iets oudere broertjes en zusjes zijn ook welkom) mee door de museum en brengt de verhalen van de weeskinderen tot leven. Oma Maaike verbindt de wereld van de kinderen van toen met die van de kinderen van nu.

Het verleden verklaart ons heden. Kijk in de spiegel van het verleden en zie het nu en de toekomst. Dat kan in ons museum.

Ik wens u allen fijne feestdagen en een voorspoedig en gezond 2019!