Illustratie: Suzanne Huijs

Nooit weggegaan

Willem Herberssen (ca. 1576-1656)

Veel weten we niet van Willem. Alleen zijn ziekte en dood staan opgetekend in het weeshuisarchief. Willem blijkt bij zijn overlijden een ‘weeskint out omtrent tachentich jaeren’. Waarom vertrok hij nooit uit het weeshuis? Een reconstructie.

Willem is waarschijnlijk opgenomen in de jaren tachtig van de 16e eeuw. Een jongetje tussen de 7 en 11 jaar oud. Over zijn familie is niets bekend. De kinderen moeten bij opname gezond zijn, schrijven de regels voor: ‘sonder eenige serigheyt, siekten van leeden, simpel­ heyt, sotheyt of andere gebreeken’. Het weeshuis is er om kinderen op weg te helpen in de samenleving, niet voor levenslange zorg.

In de jongensslaapzaal heeft Willem zijn eigen bed. Eén van de 24 vakken in de grote eiken kast is van hem. Hij bewaart er kleren en andere spulletjes. De jongens krijgen les van een schoolmees­ ter in de kleine jongensschool. Ze leren lezen, schrijven, psalmen zingen en goede manieren. Ontdekt de meester hier dat Willem de lessen moeilijk vindt? Het lijkt erop dat Willem geen vak leert, zoals de andere jongens. Leerjongens verdienen doorgaans wat geld voor het weeshuis. Van Willem staan zulke inkomsten nergens vermeld. Of misschien krijgt hij een ziekte of ongeluk?

Wat de reden ook is: Willem blijft de rest van zijn leven in het weeshuis. Blijk­ baar kan hij niet voor zichzelf zorgen. Rond 1600 lijkt er genoeg ruimte om de 16-­jarige Willem te houden. Bovendien voert graaf Floris II een ruimhartig toelatingsbeleid. De instelling bloeit, met een eigen boerderij en tien mede­ werkers in dienst. ’s Zomers helpen de weesjongens bij het binnenhalen van de oogst. Hun haar afgeschoren om te controleren op schurft.

Dit verhaal is onderdeel van het project Wij waren wees waarin vrijwilligers samen met museummedewerkers de levensverhalen van 48 kinderen die opgroeiden in het Culemborgse Elisabeth Weeshuis onderzoeken. Lees meer over Wij waren wees.

Bij het onderzoek naar het leven van de weeskinderen en de samenstelling van de verhalen over hen is de uiterste zorgvuldigheid betracht. Mochten er desondanks onjuistheden in voorkomen dan verzoeken wij u deze te melden.